Yükleme, boşaltma, ambarlama ve sevkiyat gibi malzeme iletimi fonksiyonları işletmenin tipine ve işlemlerin türüne göre değişebilir. Bu amaçla, taşıma metodları, ambarlama metodları, yükleme ve boşaltma tekniği, çeşitli ambalajlama metotlarının, taşıma teçhizatının vasıfları, standartları ve fizibiliteleri ile en uygun konteynerlerin seçimi hususların önceden bilinmesi gerekir.

Transport makinalarına ait bakım ve onarım politikası, hasar görmesine ait önlemler personel ve üretim için emniyet çalışanların eğitimi, yeniliklerin takibi, maliyet etüdleri ve maliyetin kontrolu metodları, taşıma tezhizatına ait metod ve prosedürleri en gelişmiş şeklini öğrenmek ve sonuçta bunlarla ilgili iletişim sistemi bilgilerin öğrenilmesi gerekir. Ancak bunlar işletmenin tipine ve üretimin türüne bağlıdır. 

İşletmede malzeme iletimi prodüktivitenin arttırılmasını da etkileyecektir. Esasen amaç, zamanın azaltılması ve üretimin arttırılmasıdır. Bilindiği gibi işletmelerde prodüktivitenin arttırılmasında öngörülen noktalar şunlardır:

Çalışma koşulları, çalışma metotları, iş organizasyonu, makina ve tesisler, malzeme iletimi tekniği ve bunlara ait araçlar, üretim, kontrolü ve personel yönetimidir. Ancak bu faktörlerin hemen hepsinde malzeme iletiminin direkt etkisi vardır. Dolayısıyla prodüktiviteyi her yönü ile etkileyen olay malzeme iletimidir. 

Bir fabrika planlaması, işlemler bakımında aşağıdaki konuları kapsar:

 

1. 1) Dış transport imkanları,

 

 

2. 2) Teslim alma, boşlatma, kontrol, ambarlama işlemleri,

 

 

3. 3) İmalat işlemleri,

 

 

4. 4) Yardımcı işlemler,

 

 

5. 5) Kalite kontrol ve muayeneleri,

 

 

6. 6) Ambalaj işlemleri,

 

 

7. 7) Ambarlama işlemleri,

 

 

8. 8) Sevk işlemleri.

Doğru transport donanımının seçimi ve uygulanması, seçilen ekipmanın güvenilirliği ve performansı ve çalışanların güvenliği,bir transport sisteminin tasarımı ve işletilmesinde önemli rol oynar. Kolon genişliği, tavan yüksekliği, çatı yapısı, zemin yük kapasitesi, hareket yoğunluğu gibi fabrikanın yapısal karakteristikleri ve ekipmanın tesis düzenine uyumu yapılacak seçimi etkiler.

İ

İ

1. • Transport masraflarının azalması Gereksiz malzeme hareketinin elimine edilmesi şmesi ızlı ve kolay malzeme nakli ımının iyileşmesi ışının bazitleşmesi İşletme veriminin artması Hasar ve firenin minimize edilmesi İş ortamının daha güvenli hale gelmesi ınarak amca en uygun alternatif belirlenir, mevcut sistemde sorunsuz çalışabileceğinden emin olunduktan sonra işletmeye alınır.

 

2. •

 

 

3. • Malzeme kontrolünün geli

 

 

4. • H

 

 

5. • Alan ve yer kullan

 

 

6. • Malzeme ak

 

 

7. •

 

 

8. •

 

 

9. •

 

Ekipman ve fabrika karakteristikleri dikkate al

İŞ

LETMELERDE TAŞIMANIN HEDEFLERİ

Endüstri devrimlerinin yap

Malzeme iletimi birçok endüstride i

Kapasitenin yükseltilmesi hedefi, bir i

 

1. a) Alan

 

FABR

İKA DÜZENLEMESİNDE SAĞLANAN FAYDALAR

Uygun seçilmi

Fabrika düzenlemesi ile transport tekni

1) Temel bilgilerin elde edilmesi ve analizi,

(a) üretim miktar

(b) spesifikasyonlar ve resimler,

(c) üretim prosesi,

2) Malzeme ak

 

1. a) Ön montaj, genel montaj, ak

 

 

2. b) Bina spesifikaksyonu,

 

 

3. c) Genel ak

 

 

4. d) Faaliyet ili

 

3) Alan ihtiyac

(a) ambar alan

(b) yard

(c) üretim alan

4) Faaliyet alanlar

(a) geni

(b) ayr

5) Malzeme iletim sistemlerinin dizayn

(a) metod,

(b) teçhizat,

(c) özel taşıma metodları.

6) Her işyerine ait alanlarda uygulanan metodların planlanması,

 

1. a) Genel malzeme akışı,

 

 

2. b) İş merkezleri arasında malzeme akışı,

 

 

3. c) İş merkezlerinin yerleştirme düzeni.

 

7) Planlama faaliyetlerinin koordinasyonu,

 

1. a) Yerleştirme düzeni şeması,

 

 

2. b) İş merkezleri arasındaki malzeme akışı şeması,

 

 

3. c) Master plan yapılması,

 

 

4. d) Yardımcı hizmetlerin alanları.

 

8) Master planda dikkate alınacak hususlar,

 

1. a) Yerleşimin mevcut araziye göre uygulanması,

 

 

2. b) Yolların ve bina kolonlarının gösterilmesi,

 

 

3. c) Son yerleştirme düzeni,

 

 

4. d) Pilot planın oluşturulması.

 

9) Yerleştirme düzenlemesinin değerlendirilmesi,

10) Malzeme iletim sisteminin uygulaması.

Bu faktörlerle malzeme iletimi faktörleri arasında bir takım ilişkiler vardır. Malzeme iletimi faktörleri ile fabrika düzenlemesi planı faktörleri arasında birbirleri ile çok yakın bir ilişki vardır. O halde iyi bir yerleştirme düzeni iyi bir malzeme iletimi ile olur. Bu düzende oluşacak problemler üretim, fabrika mühendisliği, kalite kontrolü, satış ve dağıtım, iş güvenliği ve çalışanlarla ilgili konular olur.

TRANSPORT TEKN

İĞİNDE MALZEME İLETİMİ ANALİZİ

Transport tekni

MALZEME

İLETİMİNİN PRENSİPLERİ

Malzeme iletiminde iletimi minimum seviyede tutmak, prensibin temelini te

MALZEME AKIMI İLE İLGİLİ PRENSİPLER

Ta

şıma, mümkün olduğunca düzgün bir hat istikametinde olmalıdır. Malzeme akımı imalat metodlarının kolaylaştıracak şekilde olmalıdır. Taşıma, maksimum oranda sürekli ve uniform bir seviyede tutulmalıdır. Geriye dönüş olmamalı ya da minimum olmalıdır. Üretimde flexibilite, taşıma sistemlerine paralel olmalıdır. Malzeme iletimi minimum miktarda yer işgal edecek bir şekilde planlanmalıdır. İletim, mekanik bir yolla ulaştırılmalıdır. Pratik olduğu sürece, malzeme doğrudan doğruya iş alanına sevk edilebilmelidir. İşlemler arasında kesinti

olmayacak şekilde ara iletim vasıtaları kullanılabilmelidir. Mümkün olan yerlerde malzemenin ağırlığından yararlanılarak taşıma gerçekleştirilmelidir. Gerektiği zaman bazı işlemler birleştirilerek lüzumsuz taşımalar ortadan kaldırılmalıdır.

METODLARLA İLGİLİ PRENSİPLER

Temel prensip do

İŞGÜCÜ KULLANIMI İLE İLGİLİ PRENSİPLER

Elle ta

TEÇHİZATLA İLGİLİ PRENSİPLER

Bir i

MALİYETLE İLGİLİ PRENSİPLER

Bir ünitenin ta

Toplam maliyeti en aza indirmek için lineer programlama, atama teknikleri, transport programlaması, gezi şemaları, dinamik programlama, kuyruk teorisi, konveyör analizi ve simülasyon gibi teknikleri uygulanır. Bunların içinde en pratik olarak transport tekniği ve buna bağlı olarak da From-To şemalarından yararlanmak mümkündür. Bu amaçla, yapılan taşıma adetlerinin çeşitli faaliyetler arasındaki değerleri tayin edilir.

MALZEME

İLETİMİ İLE İLGİLİ PRENSİPLER

Tehlikeli uygulamalar

Bir i

ın malzeme iletimi biliminde yeri yoktur ve istatistikler, bir işletmede tüm kazaların %22’sinin iletimle ilgili olduğunu göstermektedir. Mekanizasyon, kaza olanaklarını azaltmaktadır. Bu bakımdan, iş güvenliği prensiplerine uyulmalıdır.şletmede aynı konu için tekrarlanan iletim olmamalıdır. İdeali, geri dönmeyecek şekilde doğru bir hat istikametinde iletimin yapılmasıdır. Hareket, bir ağırlık ünitesine göre düzenlenmelidir. Bu, iletimin en önemli prensiplerinden biridir. Ağırlık ünitesinin taşınması kızak, araba vb işlemlerle kolaylaştırılmalıdır. Çünkü taşıma vasıtaları bu işlerin daha kolay yapımı için bu tür sistemlere ihtiyaç gösterir. Örneğin bir fork-lift veya bir kren ancak böyle bir sistemle çalışabilir. Evvelce belirtildiği gibi taşımada malzemenin yoğunluğundan faydalanmak ilk düşünülecek husustur. Meyilli yerlerde, katlar arasında, aşağı doğru taşımalar da bu tür ile en ucuz taşıma tipi olurlar. Yoğunluktan faydalanılmayan yerlerde ise, mutlaka mekanik vasıtalar kullanılmalıdır.

Mekanik vasıtaların kullanılmasında bu vasıtalara yapılacak bakım metodları ile ilgili olarak bir zamanlama tablosu yapılması zorunludur. Taşımanın sürekliliği bu zamanlama tablosuna bağlı bulunmaktadır. İşletmede yapılacak iletimde ekonomik bir sonuç almak, iletilecek ünitelerin ölçülerinin artmasına bağlıdır.

Ünite başına maliyetin ölçümü malzeme iletimi açısından işletmedeki iletimin başarılı olmasını yani performans derecesinin daha yüksek olmasını ifade eder. Bu üniteler ton, adet veya m^{3 şeklinde ifade edilebilirler. İşte bu ünitelere isabet eden taşımaya ait işçi saati ölçülerek işletmedeki taşıma performansı hesaplanabilir.}

Örnek olarak, 7 işçi, 4 ton pik demirini 60 dakikada yüklemektedir. Oysa 3 işçi bir forkliftle 40 dakikada 57 ton yük yüklemektedir. Uygulanan sistemde beheri 25’er adet pik demiri istiflenen kızaklar kullanılmaktadır. Birinci şekilde işçinin saatteki yükleme miktarı, 

550704.= ton

İkinci şekilde ise

5283405760./=⋅ton / saat

demektir. Bu, taşıma performansını işçi başına düşen taşıma miktarı ifade eder. Şüphesiz ki, bu hesapların temelinde techizatın satın alımındaki maliyetin de etkisi vardır. Bu durumda, mekanize bir taşıma ile yapılacak maliyette yakıt, bakım ve onarım amortisman ve işçilik değerleri dikkate alınacaktır.

şıma maliyeti, genellikle, mesafe ve ağırlık faktörlerine bağlıdır. Techizat, toplam maliyete etkili olacak şekilde ve kendini kısa sürede amorti edecek şekilde seçilmelidir. İletimde ekonomik bir sonucun elde edilmesi, mevcut techizat kapasitesinin tam olarak kullanılmasına bağlıdır. Beher ünite malzeme iletimi için techizat yatırım oranı mümkün olduğu kadar düşük seviyede tutulmalıdır. Maliyeti etkileyen konular tespit edilmeli ve zaman etüdü ile yapılmalıdır. Bunun yanında, her iletim konusunun minimum bir maliyete sahip olabilmesi seçilen techizatın bedeli ile de ilgilidir. Malzeme iletiminin maliyetle ilgili konularında toplam maliyetin minimum olması, taşınan malzeme miktarı toplamının taşınan mesafe toplamı ile çarpımı sonucu oluşan değerin minimum olması demektir. şletmede, taşıma için kullanılacak techizatın pek çok taşıma faaliyetlerini yerine getirecek nitelikte seçilmesi lazımdır. Transport makinalları, üretim planlamasına uygun olmalı, yerden tasarruf sağlayacak şekilde seçilmeli ve sabit bir yerde kalmamalıdır. Taşımada en ucuz iletim malzemenin yoğunluğundan faydalanılarak yapılan iletimdir. Bu sebeple, hareketli hallerde enerji ile çalışan techizat seçilmelidir. Bir işletmede yeni bir techizatın satın alınmadan evvel işletmede mevcut olan techizatın kapasitesinin tam olarak kullanımını sağlamaktır. Birtechizat prensibi seçilirken, belirli karakteristiklerin tespit edilmesi ve techizatın seçiminde bundan yararlanılması lazımdır. Bu karakteristikler; istikamet, frekans, geçitler, kaldırma seviyesi ve alan konularından oluşmaktadırşıma işi varsa bunu en uygun bir şekle sokmak veya ortadan kaldırmak lazımdır. Uzun, sert veya hasarlı malzemenin elle taşınması ortadan kaldırılmalıdır. Tekrarlanan kısa ve düzensiz işlerin taşınması için mekanizasyon olanakları hazırlanmalıdır. Bir işletmede malzemenin beklemesine imkan vermeyecek şekilde işçilerin o yerde hazır olmaları sağlanmalıdır. Taşımada mümkün olduğu kadar direkt işçilik kullanılmamalıdır. Tesisler, işçinin tüm zamanını kullanacak şekilde ayarlanmalıdır. Taşınacak ünitelerin ölçüleri işçilerin yorgunluğunu azaltacak ve taşıma süratlerini arttıracak şekilde olmalıdır.
ğrusal hat sisteminde taşıma yapmaktadır. Taşıma esnasında kontrol, sayım, üretim, ambarlama gibi işlemler birleştirilebilmelidir. İletim minimum mesafede ve adette yapılmaya çalışılmalıdır. Yani hareket uzunluğu mümkün olduğu kadar kısaltılmalıdır. Bu nedenle, ortadan kaldırılacak kısımlar basitleştirilebilecek veya birleştirilebilecek kısımlar olmalıdır. Kaba nakil işlemlerinden çok, taşıma kaplarla yapılmalıdır. Kızak sistemleri kesinlikle gerekleştirilmelidir. Hurdaların kaldırılması ve mekanik taşıma sistemlerinin her yerde uygulanması, ambarlarda minimum malzemenin bulunacağı şekilde planların yapımı ve son olarak hiçbir malzemenin yere konmaması metodlarla ilgili prensipleri kapsar. şkil eder. Bir taşıma ünitesinde parça adedinin mümkün olduğunca fazla olması birim iletim maliyetini azaltır. Bir iletim projesi; malzemenin genişliği, ağırlığı ve karakteristikleri dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Gereksiz iletim işlerinin ortadan kaldırılması, tekrarlanan taşıma zamanlarının minimum bir seviyeye indirilmesi, tüm malzeme iletimi problemlerinin fabrika düzenlemesi planına göre ve ekonomik açıdan incelenmesi, fiziksel faaliyetlerden faydalanılması, kullanılan malzeme iletimi vasıtalarının mevcut kapasitelerinin tam olarak kullanılması, ağır malzemenin kısa mesafelerde taşınmalarının sağlanması genel prensipleri teşkil eder.

 

ği alanındaki gelişmeler fazla kar sağlama gibi yeni ihtiyaçların gelişmesine neden oldu. Fabrika içindeki taşıma fonksiyonlarının daha iyi bir şekilde tayini, en doğru maliyetin bulunması, taşıma fonksiyonu alt yetki ve sorumluluklarının belirtilmesi ve günlük faaliyetler içinde bulunan diğer fonksiyonlarla taşıma fonksiyonları arasındaki ilişkilerin açıklanması gerekir. Fabrikanın içinde değil etrafında ve dışındaki faaliyetlerle müşterilerle ilgili faaliyetler bu kapsamın içindedir. O halde bugün meşgul olacağımız bir problem ileri kademedeki sistemler olacaktır ve burada amaç pratik ve ekonomik bir çözüm bulmaktır. Eğer sevk kaynakları, imalat prosesleri ve müşteriye varışlar sınırlı olursa çözüme yaklaşım daha basitleşir. Bir işletme başka bir işletmeden aldığı malzemede hammadde vasıfları, ambalajlama metodu, yükleme ve sevk metodları, kendi işletmesindeki boşaltma, ambarlama ve işletmede kullanım yerlerine iletimlerini birlikte incelemek zorundadır. Bu konu mamulün müşteriye ulaşmasına kadar devam eder.ş transport sistemlerinin kullanılmasıyla elde edilen faydalar, imalat prosesini kolaylaştırmak, malzeme iletimi miktarını minimize etmek, işlemler arasında flexibilite sağlamak, proses içinde uygulanan metodlardaki dönüşüm adetlerini arttırmak, techizat yatırımını azaltmak, faaliyet alanını ekonomik olarak kullanmak, işgücü etkinliğini arttırmak, işçinin huzurlu, güvenli ve konforlu çalışmasını sağlamaktır. ği arasındaki ilişki bakımından aşağıdaki 10 faktör dikkate alınır. ı, ış modelinin tayini. Bu konuda yapılacak işlemler, ım ve proses şemaları, ış modeli tipi, şkileri. ının tespiti, ı, ımcı hizmet faaliyetleri alanı, ı, ının yerlerinin tespiti, şleme ve fizibilite hesapları, ılan alanların blok diyagramları, ı, ılmasıyla fabrika sistemlerinin oluşması insan gücünün ve kontrol olaylarının makinalara intikalini sağlaması eskiden yetersiz olan taşıma sürati ve malzeme iletimi işçiliği maliyeti ayarlamak önem kazanmıştır. şçilik maliyetinin en büyük ve tek elemanıdır. Genellikle bir işletmedeki hareketlerin %80’i taşımaya yönelik, %20’si de esas üretime yöneliktir. Örnek olarak, bir çelik ingot haddelenmesinde, bir haddeleme işlemine karşılık 17 diğer hareket toplamı vardır. İşletmenin tümünde de üretimi sağlayan hareketlerin onu hazırlayan hareketlere nazaran ancak %20 kadar bir miktar teşkil etmesi diğer hareketlerde yapılacak, örneğin %10 kadar bir tasarrufun malzeme iletimi için ekonomik bir maliyet oluşturacağı aşikârdır. Bu nedenle mühendislerin malzeme iletimi ile ilgili toplam faktörleri dikkate almaları gerekir. şletmede kapasitenin artırımı malzeme iletimi sisteminin ayarlanmasına bağlıdır. İşletmede malzeme iletimiyle kapasitenin artışı aşağıdaki hususlar ile sağlanabilir : ın daha iyi kullanılması

 

9. b) Yeni alan ilavelerinin mümkün oldu

 

ğunca azaltılması

 

10. c) Teçhizat

 

ın daha iyi kullanılması

 

11. d) Daha h

 

 

12. e) Bir i

 

 

13. f)

 

ızlı yükleme şletmede malzeme, techizat ve insanların emniyetini sağlama İşlerin daha kolaylaştırılması

 

14. g)

 

 

15. h) Yap

 

İşin hafifletilmesi ılan işlemin tamamen kontrol edilmesi malat operasyonlarında üretim maliyetleri, dolaysız masraflara doğru orantılı olarak değişir. Transport giderleri, söz konusu dolaysız masrafların büyük bir bölümünü oluşturduğundan doğru ekipman seçimi kritik önem taşır. Teknik değerlendirmeye ilaveten ekonomik analiz ve alternatif sistemler arasında karşılaştırma yapılmalıdır. Seçilen ekipman transport işleminde sağlayacağı iyileştirmeler şunlar olmalıdır: dari açıdan yönetimin öncelikleri, yatırım maliyetleri, finansman yöntemleri ve ekipmanı kullanacak ve bakımını yapacak personelin yeterliliği dikkate alınmalıdır.